Μερικές σημειώσεις για τις συνελεύσεις γειτονιάς

Ακόμα και πριν από τα γεγονότα της 19ης και της 20ης Δεκέμβρη, πολλοί άνθρωποι από τις γειτονιές του Μπουένος Άιρες, αντιμέτωποι με την συνεχόμενη επιδείνωση της οικονομικής και θεσμικής κατάστασης, άρχισαν να συναντιούνται, αυθόρμητα, στις γωνίες των δρόμων, για να μοιραστούν την αγωνία τους και να συζητήσουν για αποτελεσματικές μορφές διαμαρτυρίας. Στις δύο εβδομάδες που ακολούθησαν την πτώση του Φερνάντο Ντελα Ρούα το φαινόμενο αυτό πολλαπλασιάστηκε, με τη λειτουργία είκοσι περίπου συνελεύσεων γειτονιάς και τη δημιουργία μιας δια-συνοικιακής συνέλευσης, η οποία συνέρχεται σε εβδομαδιαία βάση για να συντονίσει τις προτάσεις των συνελεύσεων γειτονιάς. Κατά μέσο όρο στη δια-συνοικιακή συνέλευση συμμετέχουν 3000 “autoconvocados” [αυτόκλητοι] από όλες τις γειτονιές της πόλης. Σήμερα λειτουργούν περισσότερες από πενήντα συνελεύσεις μόνο στην πόλη του Μπουένος Άιρες, ενώ στο Μεγάλο Μπουένος Άιρες (την αστική ζώνη που περιβάλλει την πόλη και όπου παρατηρείται η μεγαλύτερη δημογραφική συγκέντρωση στη χώρα) αλλά και στην υπόλοιπη Αργεντινή, γίνονται τα πρώτα βήματα προς την ίδια κατεύθυνση.

Βλέποντας αυτό το φαινόμενο πρωταρχικής άμεσης δημοκρατίας που δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία της χώρας, χρειάζεται να διατυπώσουμε κάποιες σκέψεις, οι οποίες προκύπτουν τόσο από τη συμμετοχή μας σ’ αυτό το κίνημα όσο και από την παρατήρησή του.

Η πλειοψηφία του πληθυσμού στην πόλη του Μπουένος Άιρες, στο λίκνο του φαινομένου που εξετάζουμε, ανήκει στη μεσαία τάξη.

Τα κινήματα διαμαρτυρίας και αντίστασης ενάντια στο σημερινό οικονομικό μοντέλο κυοφορούνταν για αρκετά χρόνια. Παρόλ’ αυτά, η μεσαία τάξη, σε γενικές γραμμές, τα αγνοούσε, υιοθετώντας μια θέση παθητικού παρατηρητή μπροστά στις επιταγές των οικονομικών δυνάμεων και δεχόμενη άκριτα την κυρίαρχη άποψη που δημιουργούσαν τα ΜΜΕ σχετικά με την περιθωριακή φύση των κινημάτων διαμαρτυρίας, ενώ επίσης επωφελούταν, όσο ήταν δυνατόν, από τα “πλεονεκτήματα” που το συγκεκριμένο μοντέλο φαινόταν να της προσφέρει.

Ο αρχικός λόγος για αυτές τις πρώτες “συναντήσεις” ήταν η ομόφωνη απόρριψη του οικονομικού φράχτη (του λεγόμενου “corralito”) που προώθησε ο τότε υπουργός οικονομικών Ντομίνγκο Καβάγιο. Γενικά μιλώντας, το “corralito” συνίσταται στην απαλλοτρίωση από τις τράπεζες (και από μεγάλες εταιρείες που συχνά συνδέονται μαζί τους) ενός μεγάλου μέρους των κεφαλαίων που ανήκαν σε εκατοντάδες χιλιάδες μικρούς και μεγάλους καταθέτες, σε μια προσπάθεια να σωθούν συγκεκριμένοι τραπεζικοί οργανισμοί από την κατάρρευση. Αυτά τα μέτρα δεν κατάφεραν μόνο ένα άμεσο πλήγμα στην εξασθενημένη οικονομικά μεσαία τάξη, η οποία αρχικά ήταν η βασική πηγή στήριξης της κυβέρνησης της Συμμαχίας, αλλά είχαν και καταστροφικό αντίκτυπο στην εγχώρια κατανάλωση, με αποτέλεσμα να βαθύνει η ύφεση, στην οποία βρισκόταν ήδη τα τελευταία τέσσερα χρόνια η οικονομία της χώρας. Αυτή ήταν η κατάσταση που ώθησε την μεσαία τάξη -η οποία ένιωσε προδομένη και χρησιμοποιημένη απ’ αυτούς που την εκμεταλλεύτηκαν για να ανέβουν στην εξουσία- να ξεκινήσει τις συνελεύσεις, δίνοντας έτσι μια υλική έκφραση στην ογκούμενη δυσπιστία και απόρριψη των παραδοσιακών μορφών συμμετοχής που της προσέφεραν οι θεσμοί της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Με τον καιρό (μέσα στο πολύ μικρό διάστημα που εξελίσσεται αυτή η κατάσταση), τα βασικά ζητήματα που απασχόλησαν τις συνελεύσεις προχώρησαν από το συγκεκριμένο θέμα του “corralito” σε μια γενικότερη αμφισβήτηση του οικονομικού μοντέλου και του πολιτικού συστήματος. Την ίδια στιγμή άρχισε να αναπτύσσεται ένα είδος δημιουργίας στενών σχέσεων ανάμεσα στο κίνημα των συνελεύσεων και το κίνημα των πικετέρος. Το τελευταίο προέρχεται από μια άλλη κοινωνική και οικονομική ομάδα και έχει πίσω του πολλά χρόνια αγώνα και αντίστασης ενάντια στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο, όχι όμως και ενάντια στον καπιταλισμό στο σύνολό του. Θεωρούμε αυτό το σημείο, την ενότητα των μελών των συνελεύσεων και των πικετέρος μέσα στον αγώνα, ως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και θετικά χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης διαδικασίας. Πρέπει επίσης να θυμηθούμε πως στη δια-συνοικιακή συνέλευση αποφασίστηκε να συμμετάσχουν και απεσταλμένοι τόσο από τους πικετέρος όσο και από τους εργάτες που αγωνίζονται ενάντια σε εργοδότες ή το κράτος και που εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους από τους ηγέτες της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, όπως είναι οι περιπτώσεις των εργαζομένων στην υφαντουργία Bruckman και στην κεραμοποιεία Zanon, οι οποίοι και στις δύο περιπτώσεις έχουν καταλάβει τα εργοστάσια πριν τα κλείσουν οι αντίστοιχες εταιρείες.

Όλο αυτό το κίνημα των συνελεύσεων βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και μόλις τώρα αρχίζει να κάνει τα πρώτα του βήματα. Μέσα σ’ αυτό συνυπάρχουν άνθρωποι από τις γειτονιές χωρίς καμία προηγούμενη εμπειρία πολιτικής συμμετοχής, έμπειροι αγωνιστές όλου του φάσματος της αριστεράς, ακόμα και κάποιοι άσχημα καμουφλαρισμένοι “ελεύθεροι σκοπευτές” από τα απαξιωμένα παραδοσιακά κόμματα.

Σε γενικές γραμμές οι συνελεύσεις λειτουργούν οριζόντια, με εναλλαγή στους συντονιστές, με χρόνους ομιλίας κ.λπ. Οι άνθρωποι στις συνελεύσεις μιλούν ελεύθερα και έχουν την ευκαιρία να ακούσουν ομιλίες όλων των ειδών: από αφελείς γείτονες που επαναλαμβάνουν τον αποξενωτικό λόγο των ΜΜΕ μέχρι “αυτό-θυσιαζόμενους” αγωνιστές που επαναλαμβάνουν τον αποξενωτικό λόγο του κόμματος, από “διαπρεπείς” φασίστες που εκστασιάζονται μπροστά στη σημαία και τον εθνικό ύμνο μέχρι ελευθεριακούς κ.ο.κ. Ωστόσο είναι η “κοινή λογική” που επικρατεί, καθώς και μια αξιοπρόσεκτη δυσπιστία και απόρριψη κάθε ίχνους θεσμού, ηγεσίας ή πολιτικού κόμματος.

Κάθε συνέλευση είναι αυτόνομη από τις υπόλοιπες. Καμία συνέλευση δεν μιλάει ή αποφασίζει για λογαριασμό κάποιου άλλου, πέρα απ’ τον εαυτό της. Αυτή η αυτονομία αντανακλάται στη συντονιστική δια-συνοικιακή συνέλευση, όπου με έναν τρόπο που πλησιάζει περισσότερο τον φεντεραλισμό παρά τον συγκεντρωτισμό, ακόμα και με τις αναπόφευκτες ελλείψεις κάθε νέου κινήματος, όλες οι συνελεύσεις έχουν συνήθως τις ίδιες ευκαιρίες όταν παρουσιάζουν τις προτάσεις τους στις υπόλοιπες.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό που είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε για το ζήτημα της δια-συνοικιακής συνέλευσης αυτή τη φορά, είναι ότι ο συντονισμός γίνεται εκ περιτροπής, που σημαίνει πως κάθε εβδομάδα οι συνελεύσεις γειτονιάς εναλάσσονται στον συντονισμό και την οργάνωση της δια-συνοικιακής.

Αποφάσεις.

Ίσως μια ανάλυση των αποφάσεων που προτείνονται και ψηφίζονται τόσο στις συνελεύσεις γειτονιάς όσο και στις δια-συνοικιακές συνελεύσεις, θα μας επέτρεπε να κατανοήσουμε αυτό το φαινόμενο που είναι πολύ νέο σε τοπικό επίπεδο, αλλά που εξαπλώνεται γρήγορα.

Το γεγονός πως υπάρχουν αντιφατικές αποφάσεις πιστεύουμε πως αντανακλά με ειλικρίνεια την ετερογενή φύση του κινήματος των συνελεύσεων, όπως και την κατανοητή ανωριμότητά του. Παίρνοντας σαν παράδειγμα την τέταρτη δια-συνοικιακή συνέλευση, βλέπουμε ότι την ίδια στιγμή ψηφίζονται προτάσεις ριζοσπαστικού χαρακτήρα, όπως είναι οι εξής: “Ο λαός πρέπει να κυβερνά μέσα από τις συνελεύσεις του” και “Κατάργηση του άρθρου 22 του συντάγματος που εμποδίζει την αυτο-κυβέρνηση του λαού και επιτρέπει ως μοναδική δυνατότητα την κυβέρνηση μέσω αντιπροσώπων”, μαζί με μετριοπαθείς προτάσεις, όπως: “Αφαίρεση των ειδικών εξουσιών του τοπικού κυβερνήτη Anibal Ibarra”, ή μια προηγούμενη που είχε ψηφιστεί και κατέληγε με την “εκπροσώπηση των συνελεύσεων γειτονιάς στο νομοθετικό σώμα, με δικαίωμα λόγου και ψήφου”.

Μπορεί επίσης να γίνει αντιληπτό πως, μέσω κάποιων προτάσεων, συγκεκριμένες ομάδες, κυρίως η CTA (Ένωση Εργαζομένων Αργεντινής), το ΜST (Εργατικό Σοσιαλιστικό Κίνημα, μέρος του συνασπισμού της Ενωμένης Αριστεράς) και το Ρ.Ο. (Εργατικό Κόμμα), επιχειρούν να χειραγωγήσουν το κίνημα των συνελεύσεων προς την δική τους κατεύθυνση. Ένα τέτοιο σαφές (και θλιβερό) παράδειγμα ήταν στην πέμπτη δια-συνοικιακή συνέλευση, όπου ψηφίστηκε η πρόταση να γίνει διαδήλωση γύρω από το Εθνικό Κογκρέσο στις 13/02/2002, την ημέρα που θα συζητιόταν η έγκριση του προϋπολογισμού για το 2002. Όταν οι συνελεύσεις έφτασαν στο Κογκρέσο είδαν ότι εκεί είχε ήδη στηθεί μία εξέδρα, από την οποία έβγαζαν λόγους οι ηγέτες της CTA. Και άλλα παραδείγματα έρχονται στο φως αν ανατρέξουμε σε διάφορες προτάσεις που τέθηκαν σε ψηφοφορία. Παρατηρούμε πως κάποιες απ’ αυτές είναι διακηρύξεις κομμάτων, όπως το κάλεσμα για “Ελεύθερη και Κυρίαρχη Συντακτική Συνέλευση”, πράγμα που αποτελεί την πλατφόρμα του τροτσκιστικού Ρ.Ο.

Είναι παρόλ’ αυτά σημαντικό και θετικό το γεγονός πως σχεδόν όλες εκείνες οι προτάσεις που κατά τη γνώμη μας είναι οι πιο τολμηρές και πιο αυθεντικές, ακούγονται από μέλη των συνελεύσεων που δεν έχουν σχέση με συνδικαλιστικές ή κομματικές δομές, ή τουλάχιστον δεν έχουν υποστεί “πλύση εγκεφάλου” απ’ αυτές τις δομές και το λόγο τους. Δεν μπορούμε όμως παρά να υπογραμμίσουμε και τον αφελή χαρακτήρα πολλών αποφάσεων, όπως εκείνης που πρότεινε “να τιμωρείται με βάση τον ποινικό κώδικα κάθε όργανο των ΜΜΕ που αποκρύπτει πληροφορίες”, αγνοώντας το γεγονός πως η ίδια η ουσία των ΜΜΕ είναι να διαμορφώνουν συναίνεση.

Σχεδόν χωρίς να το ξέρουμε, και μερικές φορές χωρίς εμάς, από την αρχή τους αυτές οι συνελεύσεις, αν όχι στα λόγια τότε στην πράξη, ύψωσαν τις ιστορικά ελευθεριακές σημαίες του φεντεραλισμού, της αυτονομίας και της οικοδόμησης του εναλλακτικού από τα κάτω. Πιστεύουμε πως είναι καθήκον μας να μην αφήσουμε αυτές τις αξίες να χαθούν, να διαστρεβλωθούν, ή στην χειρότερη περίπτωση, να μείνουν απλά αξίες και όχι συγκεκριμένες πρακτικές.

Ευτυχώς έχουμε πολλά να μάθουμε, πολλά να κάνουμε, πολλά να βελτιώσουμε και πολύ δρόμο να περπατήσουμε.