CIRCO METROPOLITANO Ένα δρώμενο ενάντια στην Ολυμπιάδα Μια παρέλαση ενάντια στην "ασφάλεια" Ένα θεατρικό σφηνάκι
Oι χώροι των παραστάσεων και οι παρελάσεις "Οι δρόμοι είναι τα πινέλα μας Οι πλατείες είναι οι παλέτες μας (...)" Βλ. Μαγιακόφσκι Μέσα στην ασφυκτική συνθήκη της Ολυμπιάδας που είχε μετατρέψει τη μητρόπολη σε μια φυλακή υψίστης ασφαλείας, επιλέξαμε να βγάλουμε τις παραστάσεις του Circo Metropolitano στο δρόμο. Εκεί όπου καθημερινά τα ζέπελιν, οι εκατοντάδες κάμερες, τα αστυνομικά μπλόκα, οι πεζές περιπολίες και ο στρατός επόπτευαν την προσαρμοστικότητα των υπηκόων στις επιταγές της τάξης και της ασφάλειας. Δώσαμε συνολικά πέντε παραστάσεις στο δρόμο. Στην πλατεία Εξαρχείων στις 29/7, στην πλατεία Κυψέλης στις 30/7, στην παραλία του Βόλου στις 31/7, στον ηλεκτρικό σταθμό του Θησείου στις 6/8 και στην πλατεία Αγίου Παύλου στις 7/8. Προκειμένου να συναντήσουμε όσο γίνεται περισσότερο κόσμο, οι παραστάσεις δίνονταν το σούρουπο, γύρω στις 8.30 μ.μ. Θέλοντας, ωστόσο, το ταξίδι της περιπλάνησης του CM να ξεκινήσει από τον χώρο που το δρώμενο γεννήθηκε, επιλέξαμε να το παρουσιάσουμε για πρώτη φορά στην κατάληψη της Λέλας Καραγιάννη. Στις 24 Ιούλη, η βραδιά στην κατάληψη ανοίγει με τις περιπέτειες του Φασουλή από το κουκλοθέατρο Αγιούσαγια. Έπειτα έρχεται η σειρά μας. Σε αντίθεση με ό,τι πρόκειται να αντιμετωπίσουμε στη συνέχεια μέσα από τις εμφανίσεις στο δρόμο, σε αυτή την πρώτη παρουσίαση ο σκοπός δεν είναι να κλέψουμε το ενδιαφέρον, αλλά να διατηρήσουμε τη θερμότητά του. Απέναντί μας δεν έχουμε περαστικούς σε μια πλατεία ή ένα πεζόδρομο, αλλά έναν κόσμο που στο σύνολό του έχει ανταποκριθεί σε ένα κάλεσμα στην παρουσίαση ενός αντιολυμπιακού δρώμενου σε έναν κατειλημμένο κοινωνικο-πολιτικό χώρο αντίστασης. Η ατμόσφαιρα του οικείου και συντροφικού περιβάλλοντος της κατάληψης, η υποστήριξη από το κουκλοθέατρο Αγιούσαγια, τα γέλια και η ενθουσιώδης ανταπόκριση των συντρόφων στο περιεχόμενο και τους συμβολισμούς του CM είναι ένας ούριος άνεμος για την πλεύση κόντρα στο ρεύμα του ποταμού. Και ο ανοιχτός χώρος της ταράτσας της κατάληψης, όπου εκτυλίσσεται η βραδιά, είναι μια πρώτη γεύση της ανοιχτωσιάς του δρόμου. Όλες οι εμφανίσεις μας στο δρόμο ξεκινούν με μια παρέλαση των πρωταγωνιστών του CM γύρω από τους χώρους όπου κάθε φορά παρουσιάζεται το δρώμενο. Κύριο χαρακτηριστικό αυτών των παρελάσεων είναι οι αυτοσχεδιασμοί που αντλούν το περιεχόμενό τους από τον ασφυκτικό έλεγχο ο οποίος εκδηλώνεται, την εποχή εκείνη, με ολοένα και μεγαλύτερη ένταση όσο πλησιάζει η ημερομηνία έναρξης των ολυμπιακών αγώνων. Οι αυτοσχεδιασμοί μας προσαρμόζονται αυθόρμητα στις ιδιαιτερότητες των χώρων που παίζουμε αλλά και του κόσμου που συναντάμε. Σκοπός μας είναι να καλέσουμε τον κόσμο στον τόπο της παράστασης και να διευρύνουμε κατά το δυνατό το χώρο και το χρόνο της παρουσίας μας στο δρόμο. Για τις παρελάσεις δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία. Έχουμε αποφασίσει από πρίν ένα δρομολόγιο και ακολουθούμε κάθε φορά ένα γενικό σχέδιο που συνοψίζεται στο να βρισκόμαστε διαρκώς σε επικοινωνία, να "διαλαλούμε" την παράσταση του CM και να μοιράζουμε το κείμενο που συνοδεύει το δρώμενο. Έτσι κάθε παρέλαση είναι μια έκπληξη, όχι μόνο για τους περαστικούς, αλλά και για μας τους ίδιους... "Η δραστική απελευθέρωση από το γραμμένο κείμενο ως βάση, έχει τεράστια αξία στο θέατρο του δρόμου ως πηγή ζωντάνιας. Καθώς περνάει ο καιρός, δημιουργώ φανταστικές σκηνές που καταλήγουν υποχρεωτικά στο χαρτί, σε φύλλα γεμάτα από γραμμένο υλικό (…). Αλλά έχω βγεί στο δρόμο και χωρίς να έχω τίποτα γραμμένο από πριν ή σχεδόν τίποτα, έχοντας μόνο αυτοσχεδιάσει μπροστά στον καθρέφτη και με τους συντρόφους μου, για τους οποίους η απουσία κειμένου είναι μια πρόκληση για δημιουργία." Guido Cetonetti, κουκλοπαίκτης Εφοδιασμένοι με ένα ζευγάρι πιατίνια και μερικές σφυρίχτρες, ντυμένοι, μακιγιαρισμένοι και στολισμένοι με τα σύμβολα της εξουσίας τους, οι πρωταγωνιστές του CM διαλαλούν πανηγυρικά την παρουσία του θιάσου των αφεντικών και τις ιδιότητές του: "Σας κυβερνάμε", "σας εκμεταλλευόμαστε", "σας καταπιέζουμε", "σας παρακολουθούμε", "σας φυλακίζουμε", "σας καταγράφουμε", "σας κοροϊδεύουμε", "σας βασανίζουμε". "Σε λίγα λεπτά το Circo Metropolitano θα σας χαρίσει γνήσιο ολυμπιακό θέαμα!". "Στο τσίρκο μας σήμερα έχουμε πολιτικούς, επιχειρηματίες, μυστικούς πράκτορες, στρατηγούς, κάμερες!". Το Circo Metropolitano δεν είναι ένα απλό θεατρικό δρώμενο και εμείς δεν είμαστε συνηθισμένοι καλλιτέχνες του δρόμου. Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε παράσταση βρίσκεται υπό αστυνομική επιτήρηση. Επιπλέον, ο δρόμος είναι ένας τόπος όπου επιφυλάσσονται απρόβλεπτες καταστάσεις. Και οι συγκεκριμένες εμφανίσεις βασίζονται στην τεχνική υποστήριξη περισσότερων από όσους αποτελούμε το θεατρικό σχήμα. Σε αυτές τις συνθήκες δε βρισκόμαστε ποτέ μόνοι. Η πολιτική στήριξη και η πολύμορφη συνεισφορά ενός σταθερού πυρήνα συντρόφων που μας συνοδεύει σε κάθε παρουσίαση παίζουν για μας καθοριστικό ρόλο. Όπως επίσης και η ευρύτερη παρουσία συντρόφων σε κάθε εμφάνιση είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η παράσταση στην πλατεία Εξαρχείων πραγματοποιείται σε μια κατεύθυνση επανοικειοποίησης της πλατείας, κι αυτό σε μια εποχή όπου έχει ολοκληρωθεί η παραμορφωτική "ολυμπιακή" της ανάπλαση με τη συνοδεία των ΜΑΤ. Μια ανάπλαση που στοχεύει στην αλλοίωση της ριζοσπαστικής κοινωνικοπολιτικής φυσιογνωμίας της περιοχής και στην άλωση του χώρου από την κυριαρχία του εμπορεύματος. Στην τσιμεντοποιημένη και πολιορκούμενη, από το life-style και την πρέζα, πλατεία, οι πρωταγωνιστές του τσίρκου των αφεντικών παρελαύνουν φωνάζοντας: "Εμείς φτιάξαμε την πλατεία όπως είναι σήμερα!". Έχουμε επιλέξει να δώσουμε παράσταση στο Βόλο τη μέρα που η τοπική ελίτ οργανώνει στην πόλη εκδηλώσεις για την υποδοχή της ολυμπιακής φλόγας. Το σημείο που έχουμε αποφασίσει να στήσουμε τη σκηνή του "τσίρκου" είναι ο χώρος μπροστά από το πανεπιστήμιο στην παραλία, το κεντρικότερο και πιο πολυσύχναστο κομμάτι της πόλης. Η επιλογή μας συμπίπτει με εκείνη των τοπικών αρχών να στήσουν την εξέδρα της "τελετής" τους στο ίδιο σημείο. Έτσι καταλήγουμε στην άλλη άκρη της παραλίας, στον Άγιο Κωνσταντίνο, μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από την ολυμπιακή εξέδρα. Υπό την αυστηρή επιτήρηση διαφόρων σωμάτων της αστυνομίας, η οποία είναι ενήμερη για την παρουσία μας από τις αφίσες που έχουν κολληθεί στην πόλη και ανήσυχη για το τι ετοιμάζουμε μέσα στο παραβάν που έχουμε στήσει για να ντυθούμε και να βαφτούμε (!), οι πρωταγωνιστές του τσίρκου των αφεντικών κάνουν την εμφάνισή τους καλωσορίζοντας τον κόσμο "στη γιορτή της τρομοκρατίας!". Κλείνουμε την παράσταση φωνάζοντας: "Να σβήσουμε τη φλόγα της Ολυμπιάδας, να ανάψουμε τη φλόγα της εξέγερσης!". Ενώ την ίδια στιγμή από την άλλη άκρη της παραλίας μας "προσφέρεται" μια εντυπωσιακή -και μάλλον ακριβή για τις δυνατότητες μας- σκηνική υποστήριξη: πυροτεχνήματα φωτίζουν τον ουρανό σηματοδοτώντας την έναρξη της "ολυμπιακής τελετής". Το Θησείο, ενόψει και κατά τη διάρκεια της Ολυμπιάδας, είναι μια από τις πιο αστυνομοκρατούμενες και ελεγχόμενες περιοχές της Αθήνας. Κατά μήκος του πεζόδρομου της Αποστόλου Παύλου έχουν στηθεί περίπτερα ολυμπιακών χορηγών, καθώς και αντιαισθητικά εκθέματα "καλλιτεχνών" που, έναντι αδράς αμοιβής, προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στην "πιο μεγάλη γιορτή" των αφεντικών. Λίγη ώρα μάλιστα πριν ξεκινήσει η παράσταση, μερικά μέτρα πιο μακριά από το σταθμό του ΗΣΑΠ εκτυλίσσεται ένα άλλο δρώμενο στα πλαίσια της ολυμπιακής προπαγάνδας, το οποίο -ελλείψει του ενδιαφέροντος των περαστικών- παρακολουθείται κυρίως από μπάτσους. Παρά το γεγονός ότι η περιοχή τελεί υπό ολυμπιακή κατοχή, η επιλογή μας να παίξουμε εκεί βασίζεται στο ότι το Θησείο είναι ένα από τα κεντρικότερα σημεία της πόλης και πέρασμα εκατοντάδων ανθρώπων. Στη διάρκεια της παρέλασης, βάζουμε τον κόσμο να περπατάει σε σειρά ο ένας πίσω από τον άλλο. Τους ζητάμε να μην κοιτάζονται μεταξύ τους και να μη συνομιλούν. Ζητάμε τις διαπιστεύσεις* των περαστικών και από τους γονείς ζητάμε τις διαπιστεύσεις των μωρών τους. Ζητάμε αριθμό ταυτότητας ή διαβατηρίου. Μερικούς τους αποκαλούμε "τρομοκράτες" ή "υπόπτους". Άλλους τους απειλούμε με το νεροπίστολο του μυστικού πράκτορα και το παιδικό οπλοπολυβόλο του στρατηγού. Λίγο πριν ξεκινήσει το δρώμενο, ένας ευτραφής τύπος πλησιάζει την κάμερα με ενθουσιασμό νομίζοντας πως πρόκειται για κάποια εκδήλωση στα πλαίσια της Ολυμπιάδας. "Πού είναι η διαπίστευσή σας κύριε;". Ο "κύριος" βγάζει το καρτελάκι του και το δίνει στην κάμερα. "Μάλιστα, συνοδός ολυμπιακών οχημάτων! Κυκλοφορείτε πάντα από την ολυμπιακή λωρίδα να υποθέσω, ε;". "Πάντα!", απαντάει εκείνος χαρούμενος. "Πολύ καλά, ελάτε να σας γνωρίσω στους συνεργάτες μου!". Ο πολιτικός, η επιχειρηματίας, ο μυστικός πράκτορας και ο στρατηγός οδηγούν τον τύπο μπροστά από τη σκηνή του "τσίρκου". Επιδεικνύουν το καρτελάκι στον κόσμο που έχει μαζευτεί για να παρακολουθήσει το δρώμενο. Ακολουθεί δυνατό χειροκρότημα, σφυρίγματα, "μπράβο μεγάλε!". Ο τύπος μαζεύει το καρτελάκι του και σε λίγο, φανερά εκνευρισμένος, απομακρύνεται βιαστικά. Η επιλογή μας να παίξουμε στις πλατείες της Κυψέλης και του Αγίου Παύλου βασίζεται στο γεγονός ότι πρόκειται για περιοχές κοντά στο κέντρο της πόλης, οι οποίες αποτελούν καθημερινά σημεία αναφοράς πολλών ανθρώπων όλων των ηλικιών, από τους οποίους ένα μεγάλο μέρος είναι μετανάστες. Κατά τη διάρκεια της παρέλασης στην πλ. Αγ. Παύλου ρωτάμε: "Εδώ δεν έχετε κάμερες; Και ποιός σας ελέγχει; Ποιός σας παρακολουθεί;". Ακολουθούμενοι από ένα τσούρμο πιτσιρίκια, σταματάμε μια παρέα τουριστών. Τους ρωτάμε αν έχουν έρθει εδώ για την Ολυμπιάδα. Μας απαντούν "ναι" γελώντας. Ζητάμε τις διαπιστεύσεις τους. Σηκώνουμε τα καρτελάκια ψηλά και φωνάζουμε: "Ένα δυνατό χειροκρότημα στους κυρίους! Είναι υπέροχα νόμιμοι!". Οι τύποι τραβάνε τα καρτελάκια τους από τα χέρια μας και απομακρύνονται αμήχανοι. Πλησιάζουμε έναν παππού και έναν παπά που κάθονται σε ένα παγκάκι της πλατείας. Η κάμερα λέει: "Σας βλέπω ώρα που κάθεστε εδώ και συζητάτε. Δε φαντάζομαι να λέτε κάτι ύποπτο!" Εκείνοι απαντούν "όχι". "Γιατί αν σχεδιάζετε κάτι παράνομο, ξεχάστε το! Το τσίρκο των αφεντικών σας παρακολουθεί!". Στην πλ. Κυψέλης και στην πλ. Αγίου Παύλου οι παρελάσεις μας έχουν τη χροιά πανηγυριού. Ένα αναστατωμένο πλήθος από πιτσιρίκια, έχοντας επικεφαλής μερικούς παλιάτσους και έναν ξυλοπόδαρο, φώναζουν ρυθμικά "Circo Metropolitano!". Σε ένα σημείο της διαδρομής γύρω από την πλ. Κυψέλης, η ξυλοπόδαρη κάμερα αναγκάζεται να κατέβει στο δρόμο γιατί τα κλαδιά των δέντρων είναι χαμηλά. Τα παιδιά την ακολουθούν. Από την απέναντι πλευρά του δρόμου ακούγονται οι ασφαλίτες που, αιφνιδιασμένοι, λένε νευρικά στον ασύρματο: "Βγαίνουν στον δρόμο... Είναι μαζί τους παιδιά, πολλά παιδιά...Τί να κάνουμε;" (!). Τα παιδιά που γεμίζουν αυτές τις πλατείες αναπτύσσουν αμέσως μια δυναμική σχέση με το δρώμενο, απαντώντας στην επιθετική διάθεση των πρωταγωνιστών πότε με φόβο και πότε με προκλήσεις. Μπορεί να μην τους είναι κατανοητό τί ακριβώς αντιπροσωπεύουν οι χαρακτήρες ή τί σημαίνει για μας η Ολυμπιάδα, ωστόσο οι εικόνες που λαμβάνουν είναι ξεκάθαρες. Έτσι, αντιδρούν παίζοντας με αξιέπαινη ζωντάνια το ρόλο του αντίπαλου στρατοπέδου που βρίσκεται έξω από την "κόκκινη ζώνη" των αφεντικών. Με την ίδια δυναμική απαντούν και στα καλέσματά μας στο τέλος των παραστάσεων. Όταν πετάμε τα κοστούμια μας και οι σατανικοί παλιάτσοι χάνονται μαζί με τη διαχωριστική κορδέλα, η ανταγωνιστική σχέση που είχε αναπτυχθεί αντικαθίσταται από το χορό και το παιχνίδι. "Η δύναμη της παρέλασης προκύπτει από το γεγονός πως μπορεί να φτάσει σε ένα μεγάλο πλήθος ατόμων που βρίσκονται σε δημόσιο χώρο και από το πως αυτά τα άτομα αποτελούν ένα πολυποίκιλο, ως προς τις απόψεις και τις προτιμήσεις του, κοινό. Έτσι, αποκλείεται κάθε επιτηδευμένη μορφή σύμπνοιας, συμμετοχής ή συμπαράστασης, η οποία εαν τελικά προκύψει θα είναι εξολοκλήρου αυθόρμητη." παρουσίαση της πρακτικής της παρέλασης των Βread & Puppet Κατά τη διάρκεια των παρελάσεων, ο λόγος μας και η αμφίεσή μας προκαλούν εύλογα ερωτήματα, αποσπώντας την προσοχή των περαστικών και των θαμώνων των διαφόρων μαγαζιών. Μερικοί ανταποκρίνονται και παίζουν μαζί μας. Άλλοι μας κοιτάζουν με έκπληξη και απορία. Άλλοι απομακρύνονται βιαστικά. Ωστόσο, όλοι καταλαβαίνουν σε τί αναφερόμαστε αφού η καταστολή και ο έλεγχος είναι έκδηλα στοιχεία μιας πραγματικότητας που όλοι βιώνουν. Εκείνο που συμβαίνει όταν κάποιοι γελούν με τα "πειράγματά" μας είναι ότι, έστω και στιγμιαία, αποσπάμε τη "συνενοχή" τους στη χλεύη της παντοδυναμίας των αφεντικών και της "μεγάλης γιορτής" τους. Αυτός άλλωστε είναι ο σκοπός του παιχνιδιού, αυτή είναι η επιτυχία του.   * Λέγοντας διαπιστεύσεις ή καρτελάκια, εννοούμε τις διαπιστευτήριες κάρτες που ήταν υποχρεωμένοι να διαθέτουν όλοι όσοι συνδέονταν με τον οποιοδήποτε τρόπο με την Ολυμπιάδα. Απο τους αθλητές, τους προπονητές, τους εθελοντές, τους δημοσιογράφους και τους υπαλλήλους του Αθήνα 2004, μέχρι τους ολυμπιακούς παράγοντες, τους πολιτικούς, τους μπάτσους και τους στρατιώτες.