Οι αναπλάσεις -προσανατολισμένες στην ολοκληρωτική κατοχή, εκμετάλλευση και επιτήρηση κάθε πτυχής του χώρου και του χρόνου- αποτελούν μέρος της επίθεσης του κράτους και των αφεντικών για την επιβολή ενός ασφυκτικότερου κοινωνικού μοντέλου: Η αρχιτεκτονική του ελέγχου, οι αποστειρωμένοι από κάθε στοιχείο αυθορμητισμού χώροι, οι νεκρές ζώνες κατανάλωσης, οι όγκοι τσιμέντου, οι κάμερες παρακολούθησης, τα κάγκελα και η αστυνόμευση, προωθούν τη συντριβή κάθε δυνατότητας συλλογικής δραστηριότητας και αντίστασης, και υπαγορεύουν κοινωνικές σχέσεις δομημένες πάνω στο εμπόρευμα, την αποξένωση και την αλλοτρίωση.

Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η γενικευμένη ανάπλαση του Πεδίου του Άρεως, η οποία παρουσιάστηκε το Μάρτη του 2008 από τους φορείς της Υπερνομαρχίας και τον υπεύθυνο αρχιτέκτονα Α. Τομπάζη ως "πράσινο" έργο. Οι εργασίες που θα κοστίσουν συνολικά πάνω από 9 εκατομμύρια ευρώ ξεκίνησαν την άνοιξη, με τα συνεργεία των κατασκευαστικών εταιρειών να περιφράσσουν το πάρκο με συρματοπλέγματα και λαμαρίνες, αποκλείοντας την πρόσβαση.

Σύμφωνα με τη μελέτη, η δημιουργία κήπων, σιντριβανιών και "ειδικών" χώρων αναψυχής συνοδεύεται από την επέκταση της περίφραξης με κάγκελα, την αύξηση της αστυνόμευσης, την ανακατασκευή των δύο θεάτρων του πάρκου (του "Άλσους" και του υπαίθριου "Αλίκη") για την "αξιοποίησή" τους, καθώς και από τη δημιουργία ενός εκτεταμένου δικτύου φωταγώγησης που θα καλύπτει όλους τους χώρους κάνοντας ορατή την κάθε κίνηση. Ενώ, βέβαια, από την υπό ανάπλαση περιοχή εξαιρούνται τα 5,6 στρέμματα που έχουν καταπατηθεί από τον "Πανελλήνιο" και στα οποία έχουν ανεγερθεί αυθαίρετα κτίσματα, έχουν κοπεί δέντρα και έχουν διανοιχθεί δρόμοι για να εξυπηρετούνται οι εγκαταστάσεις του πλήρως, πλέον, εμπορευματοποιημένου αθλητικού πολυκέντρου του μεγαλοεπιχειρηματία και καναλάρχη Μ. Κυριακού.

Πίσω από τις φράσεις "ασφαλές και λειτουργικό" πάρκο, "αναβάθμιση" και "αξιοποίηση" που αναμασούν οι υπεύθυνοι του έργου, βρίσκεται η κατασκευή ενός αποστειρωμένου χώρου. Στο όνομα της ασφάλειας και στα πλαίσια του κοινωνικού καλλωπισμού, τα δέντρα, το χώμα και τα λουλούδια, γίνονται το ντεκόρ για την εκδίωξη των "ανεπιθύμητων" (αστέγων, μεταναστών χωρίς χαρτιά κ.α.) είτε από τα σώματα φύλαξης του πάρκου είτε απλά από την αφιλόξενη αρχιτεκτονική ενός τεχνητού περιβάλλοντος-"βιτρίνα". Εξάλλου, για την Εξουσία, η οποία ευθύνεται για τη φτώχεια, την εξαθλίωση, τις ταξικές και κοινωνικές ανισότητες, δεν προβλέπεται φυσικά η εξάλειψη αυτών των φαινομένων, αλλά η επιβολή εκείνων των αισθητικών προτύπων που εξοστρακίζουν από το δημόσιο χώρο τους ανθρώπους που κουβαλούν τέτοια χαρακτηριστικά, περιθωριοποιώντας και γκετοποιώντας τους.

Παράλληλα, η διαμόρφωση ειδικών και διαχωρισμένων χώρων (περιπάτου, παιχνιδιού, τρεξίματος, ποδηλάτου, skateboard κ.α.) για την "τακτοποίηση" από τα πάνω των δραστηριοτήτων διαφορετικών ομάδων ανθρώπων που χρησιμοποιούσαν το πάρκο, σε συνδυασμό με τις επιμέρους αναπλάσεις χώρων με στόχο είτε την κερδοσκοπική εκμετάλλευσή τους είτε τη διοργάνωση "χάπενινγκ" με την αιγίδα ή την άδεια των αρχών -όπως το γνωστό "θεατράκι" όπου στο παρελθόν γίνονταν αυτοοργανωμένες συναυλίες και εκδηλώσεις- είναι αιχμές που αναδεικνύουν την καταστροφή του πάρκου ως ελεύθερου χώρου και τη μετατροπή του σε ένα ασφυκτικά ελεγχόμενο περιβάλλον. Αφού αυτό που καταστρέφεται είναι οι μνήμες και η ζωή που του έδιναν οι άνθρωποι με τον τρόπο που το οικειοποιούνταν, και αυτό που προωθείται -μέσω επιβεβλημένων από τα πάνω χρήσεων του χώρου, του καθορισμού επιτρεπόμενων και μη δραστηριοτήτων και πολλαπλών απαγορεύσεων- είναι η αφομοίωση κάθε στιγμής του ελεύθερου χρόνου και η ενσωμάτωση κάθε δραστηριότητας, ακόμα κι εκείνων που εμπεριέχουν την αμφισβήτηση, στα κυρίαρχα πρότυπα.

Σε προηγούμενες αναπλάσεις του Πεδίου του Άρεως είχαν ξεσπάσει αντιστάσεις από περιοίκους και αλληλέγγυους, όπως ήταν οι κινητοποιήσεις που έγιναν το 2003 ενάντια στην περίφραξη του πάρκου. Τότε, μετά από ανοιχτές συνελεύσεις ακολούθησαν πορείες κατά τη διάρκεια των οποίων διαδηλωτές ξήλωσαν μέρος από τα κάγκελα που είχαν τοποθετηθεί. Επίσης, τα δύο τελευταία χρόνια είχαν αναζωπυρωθεί οι αντιδράσεις απέναντι στις καταπατήσεις του "Πανελληνίου", με περιοίκους να έρχονται αντιμέτωποι με τα ΜΑΤ όταν προσπάθησαν να ξηλώσουν το οδόστρωμα και να ξαναφυτέψουν δέντρα σε σημείο του πάρκου που είχε ασφαλτοστρωθεί αυθαίρετα για την πρόσβαση οχημάτων ανεφοδιασμού των αθλητικών εγκαταστάσεων. Σήμερα όμως, που ουσιαστικά νομιμοποιούνται και επεκτείνονται οι περιφράξεις αλλά και οι καταπατήσεις, η προπαγάνδα περί "πράσινης ανάπλασης" έρχεται να αποσπάσει την κοινωνική συναίνεση και τη σιωπή μπροστά στην καταστροφή του πάρκου.

Ταυτόχρονα, ο περιορισμός της υπόθεσης κάθε επαπειλούμενου ελεύθερου χώρου σε μια τοπική διάσταση, και η αποκοπή της από την ευρύτερη κρατική-καπιταλιστική επίθεση στο δημόσιο χώρο, αλλά και στη φύση και την κοινωνία, υποσκάπτει τη συνάντηση των επιμέρους αντιστάσεων και εμποδίζει τη ριζοσπαστικοποίησή τους στην κατεύθυνση μιας συνολικότερης κριτικής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τέτοιες αντιλήψεις εκφράζονται κυρίως από κομματικά στελέχη που εμφανίζονται να συμμετέχουν σε τοπικές αντιστάσεις, και τα οποία από τη θέση τους δεν θα μπορούσαν παρά να προωθούν τη διαμεσολάβηση και να προβάλουν ως λύση την εναπόθεση στο σύστημα που εκπροσωπούν.

*