MAΥΡΗ ΣΗΜΑΙΑ, Αναρχικό Δελτίο Αντιπληροφόρησης και Δράσης νο 60, Ιούλης 2011

 Ενημέρωση για την υπόθεση της εκτροπής του Αχελώου

Κατατέθηκαν στις 24 Μάη 2011, στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων τα 14 προδικαστικά ερωτήματα που έθεσε το Συμβούλιο της Επικρατείας στις 25 Γενάρη 2010 σχετικά με την εκτροπή του Αχελώου προς τη Θεσσαλία. Και από αυτήν την απόφαση θα εξαρτηθούν πολλά για τη συνέχιση ή όχι των έργων της εκτροπής που έχουν προς το παρόν τουλάχιστον σταματήσει. Ωστόσο δεν θα έπρεπε οι αγωνιζόμενοι για τη σωτηρία του ποταμού, του περιβάλλοντα ορεινού χώρου και των τοπικών κοινοτήτων να επαναπαύονται και να ολιγωρούν, καθώς είναι δεδομένη σε κάθε περίπτωση εδώ και δεκαετίες η προσπάθεια του κράτους να εκμεταλλευτεί με κάθε τρόπο τον Αχελώο, κατασκευάζοντας ένα σύμπλεγμα από φαραωνικά φράγματα, εργοστάσια και σήραγγες κατά μήκος του άνω ρου του. Έργα που έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί ή είναι ημιτελή και από τα οποία το κράτος δεν θα παραιτηθεί εύκολα. Και για να μην υπάρχουν αυταπάτες, θα πρέπει να τονισθεί ότι τα φράγματα στη Μεσοχώρα και τη Συκιά μπορούν να λειτουργήσουν ως υδροηλεκτρικά, καταστρέφοντας την περιοχή του άνω ρου του Αχελώου, ανεξάρτητα από το αν θα γίνει τελικά η εκτροπή.

Χαρακτηριστική για τις θεσμικές αυταπάτες που έθρεψαν διάφοροι είναι η τοποθέτηση της Πανελλαδικής Κίνησης ενάντια στην εκτροπή του Αχελώου κι άλλων περιβαλλοντικών οργανώσεων τον Ιούλη του 2009: «Και τώρα; Υπάρχει τρόπος να ανατραπεί η κατάσταση; Σίγουρα ναι. Αρκεί να θεσπιστεί επειγόντως αυτό το υπουργείο Περιβάλλοντος που δεν έχουμε. Το υπουργείο που θα προστατεύσει το νερό ως φυσικό πόρο εν ανεπαρκεία και όχι ως οικονομικό πλούτο για λίγους». Πολύ σύντομα όμως, μετά τις εκλογές του επόμενου Οκτώβρη, θεσπίστηκε το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, και η τότε υπουργός Τ. Μπιρμπίλη δήλωσε σχετικά τον Ιούλη του 2010: «Το φράγμα και τα έργα στη Μεσοχώρα θα ολοκληρωθούν έως το τέλος του 2010. Έχουν ολοκληρωθεί σχεδόν στο 100%. Η λειτουργία θα ξεκινήσει το 2012 και θα αποφέρει κέρδη ύψους 30.000.000 ευρώ. Μένει να ξεπεράσουμε το εμπόδιο του ΣτΕ»!

Τα κυριότερα έργα της εκτροπής του Αχελώου που εκτελούνταν μέχρι πρόσφατα και έχουν προσωρινά ανασταλεί με την απόφαση 141/2010 του ΣτΕ είναι το φράγμα της Συκιάς που κατασκευάζεται από τη Μηχανική ΑΕ και η σήραγγα εκτροπής που κατασκευάζεται από την ιταλική εταιρεία Impregilo S.p.A.

Ο Αχελώος είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της χώρας. Πηγάζει από το όρος Λάκμος στην Πίνδο, νοτιοδυτικά του Μετσόβου, και μετά από μια διαδρομή περίπου 225 χιλιομέτρων εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος, σχηματίζοντας με τις προσχώσεις του εκτεταμένο δέλτα και τα νησιά Εχινάδες. Κατά τη διαδρομή του στον κάτω ρου του φράσσεται από μεγάλα φράγματα, σχηματίζοντας τις τεχνητές λίμνες των Κρεμαστών, του Καστρακίου και του Στράτου.

Η εκτροπή του Αχελώου στη Θεσσαλία εμφανίστηκε ως ιδέα το 1925 και προωθείται σήμερα με σειρά τεχνικών έργων που ξεκίνησαν προ εικοσιπενταετίας. Για τα έργα αυτά συντάχθηκαν 3 μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και εκδόθηκαν 2 πράξεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, εκ των οποίων η πρώτη αφορούσε τα φράγματα και τους ταμιευτήρες στο ρου του Αχελώου και η δεύτερη τη σήραγγα εκτροπής, τα φράγματα και τους ταμιευτήρες στις θέσεις Πύλη και Μουζάκι. Οι δύο πράξεις αυτές ακυρώθηκαν από το ΣτΕ και εκπονήθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ το 1995 νέα συνολική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την εκτροπή του Αχελώου προς τη Θεσσαλία. Στη μελέτη αυτή τροποποιήθηκε ο αρχικός σχεδιασμός των έργων και η εκτρεπόμενη ποσότητα του νερού περιορίστηκε από 1.100 σε 600 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως.

Το ισχύοντα σήμερα έργα της εκτροπής είναι: α) Το φράγμα της Μεσοχώρας πλησίον του ομώνυμου οικισμού, μέρος του οποίου θα κατακλυσθεί μετά την πλήρωση του Ταμιευτήρα, β) Η σήραγγα προσαγωγής από τον Ταμιευτήρα Μεσοχώρας στον Υ/Η Σταθμό Γλύστρας, γ) Το φράγμα Συκιάς και ο ομώνυμος Υδροηλεκτρικός Σταθμός, δ) Η σήραγγα εκτροπής του Αχελώου προς Θεσσαλία μήκους 17,5 χλμ. με υδροληψία στον Ταμιευτήρα Συκιάς, ε) Ο Υ/Η Σταθμός Πευκόφυτου στην έξοδο της Σήραγγας Εκτροπής, στ) Το Αναρρυθμιστικό έργο του Ταμιευτήρα Μαυροματίου.

Ο αρχικός σχεδιασμός του έργου που προέβλεπε εκτρεπόμενη ποσότητα νερού ίση με 1.100 εκατ. κυβ. μέτρα ετησίως δημοπρατήθηκε το 1988. Τον Μάρτιο του 1993 υπογράφηκε σύμβαση η οποία αφορούσε τα έργα κεφαλής, αλλά ακυρώθηκε τον Ιούνιο του 1994, μετά από σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ, που αφορούσαν τις Υπουργικές Aποφάσεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Το ΥΠΕΧΩΔΕ εκπόνησε νέα συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την εκτροπή του Αχελώου και επιπλέον τροποποιήθηκε ο αρχικός σχεδιασμός, ώστε η εκτρεπόμενη ποσότητα ύδατος προς τη Θεσσαλία να μειωθεί σε 600 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως. Με νέα απόφασή του όμως, το 2000, το ΣτΕ ακύρωσε την Υπουργική Απόφαση των Περιβαλλοντικών όρων της εκτροπής διότι δεν ερευνήθηκαν εναλλακτικές λύσεις ως προς τον αριθμό, το μέγεθος και τη διάρθρωση των απαιτούμενων έργων. Το 2001, το ΥΠΕΧΩΔΕ εκπόνησε «Συμπληρωματική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων». Το 2005, το ΣτΕ, με επίκληση του νόμου 1739/1987 για εκπόνηση και έγκριση σχεδίων διαχείρισης νερών, ακύρωσε την Υπουργική Απόφαση έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων των έργων. Τον Ιούλιο του 2006, ψηφίσθηκαν από τη Βουλή δύο τροπολογίες του τότε υπουργού Σουφλιά οι οποίες αποσκοπούσαν στο προσπέρασμα των αποφάσεων του ΣτΕ και για την ολοκλήρωση των έργων της εκτροπής, με δεδομένο ότι σύμφωνα με το ΥΠΕΧΩΔΕ: «Έχει εκπονηθεί ήδη το εθνικό σχέδιο διαχείρισης νερών από το Υπ. Ανάπτυξης στο οποίο αναφέρονται ρητά και προβλέπεται η υλοποίηση των έργων μερικής εκτροπής του Αχελώου προς την Θεσσαλία. Έχουν ήδη υλοποιηθεί μέχρι σήμερα έργα για την μερική εκτροπή συνολικού ύψους άνω των 500 εκατ. ευρώ. Ειδικότερα έχει κατασκευασθεί σχεδόν πλήρως το έργο Μεσοχώρας, μεγάλο μέρος της σήραγγας εκτροπής, καθώς και σημαντικά έργα στο φράγμα Συκιάς. Τα έργα αυτά, άρα και τα κονδύλια που διατέθηκαν δεν αποδίδουν σήμερα κανένα απολύτως όφελος στην εθνική οικονομία, διότι το έργο δεν λειτουργεί.»

Σήμερα το φράγμα της Μεσοχώρας έχει ολοκληρωθεί αλλά εκκρεμούν οι απαλλοτριώσεις των εκτάσεων που θα πλημμυρισθούν και έχουν σταματήσει χάρη στις αντιδράσεις των κατοίκων του χωριού. Το φράγμα της Συκιάς παραμένει ημιτελές ενώ έχουν πραγματοποιηθεί γιγαντιαίες καταστροφικές εκσκαφές στα πρανή των αντερεισμάτων. Στη σήραγγα εκτροπής, συνολικού μήκους 17,5 χλμ. έχει διανοιχτεί το μεγαλύτερο μέρος και απομένουν για να ολοκληρωθεί περίπου 5 χλμ. Ξεκινά από το χωριό Πετρωτό και καταλήγει στο Πευκόφυτο. Στο τέλος της σήραγγας θα κατασκευασθεί ένας ακόμα Υ/Η Σταθμός για την ενεργειακή εκμετάλλευση της εκτροπής. Τα δύο κρίσιμα έργα για την εκτροπή του Αχελώου, το φράγμα της Συκιάς και η σήραγγα εκτροπής, εφόσον επιτραπεί η ολοκλήρωσή τους θα είναι έτοιμα σε 3-4 χρόνια. Ενδιάμεσα όμως θα μπορούσε, όπως επιδιώκεται από το ΥΠΕΚΑ και τη ΔΕΗ και εφόσον επιτραπεί από το ΣτΕ, να γίνει η πλήρωση του ταμιευτήρα της Μεσοχώρας, με καταστροφικές συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή.

Στο μεταξύ, την έγκρισή του έδωσε τελικώς στις 19 Απρίλη 2011, υπό προϋποθέσεις, το ΣτΕ για να συνεχιστούν τα «έργα συντήρησης» της σήραγγας εκτροπής. Με απόφασή του πέρυσι το ΣτΕ είχε παγώσει όλα τα έργα εκτροπής και στη συνέχεια το Υπουργείο Υποδομών και τοπικοί φορείς που ζητούν την εκτροπή (οι Νομαρχίες Λάρισας και Μαγνησίας, οι Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων Τρικάλων, Λάρισας και Καρδίτσας, και η ΔΕΗ) ζήτησαν την ανάκληση της απόφασης, επικαλούμενοι ότι υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης της σήραγγας εκτροπής που διαπερνά την Πίνδο. Το ΣτΕ είχε ζητήσει να προσκομιστούν στοιχεία που να δικαιολογούν αυτούς τους ισχυρισμούς και το Υπ.Υπο. υπέδειξε τα αναγκαία κατ’ αυτό μέτρα προκειμένου να προστατευτεί η σήραγγα από τις φθορές του χρόνου και του νερού. Τελικά το ΣτΕ έκανε δεκτή την αίτηση του Υπ.Υπο. και επέτρεψε τα έργα για την αποκατάσταση των φθορών στη σήραγγα με τις εξής προϋποθέσεις: α) τα μέτρα να είναι προσωρινά και μην συνεπάγονται την κατασκευή της τελικής επένδυσης σε οιοδήποτε τμήμα του υπολειπόμενου μέρους της σήραγγας, β) η λήψη των μέτρων να διασφαλίζει τη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης μέχρι τη λήξη της εκκρεμοδικίας, γ) για την εκτέλεση των απαιτούμενων εργασιών η διοίκηση δεσμεύεται ότι δεν θα χρησιμοποιήσει εργοτάξια στις κοίτες του Αχελώου και των παραποτάμων του, η δε απόληψη των απαραίτητων αδρανών υλικών δεν θα γίνει από τις κοίτες των ποταμών αλλά από νόμιμα λατομεία. Ακόμη, το ΣτΕ επέτρεψε τη λήψη, κατά περίπτωση, παρόμοιων μέτρων στο μέλλον, υπό την προϋπόθεση ότι πρόκειται για προσωρινά υποστηρικτικά μέτρα.

Θετική εξέλιξη θεώρησε το Υπ.Υπο. την απόφαση του ΣτΕ και ο υπουργός Δ. Ρέππας δήλωσε: «Θα αναλάβουμε αμέσως πρωτοβουλία προς την κατεύθυνση των αναγκαίων εργασιών δηλώνοντας και πάλι ότι σεβόμενοι τις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου θα κινηθούμε αποκλειστικά και μόνον εντός των ορίων τους». Εννοείται πως λέει ψέματα μιας και είναι βέβαιο ότι θα χρησιμοποιηθούν τα εργοτάξια που είναι εγκατεστημένα στις κοίτες του Αχελώου και των παραποτάμων του, και ότι το κράτος και οι εργολάβοι για μια ακόμη φορά θα κάνουν οτιδήποτε -είτε εντός είτε εκτός νόμου- προκειμένου να προχωρήσουν τα έργα και να ολοκληρωθούν οι σχεδιασμοί τους, αδιαφορώντας για τις συνέπειες στον ποταμό, τον ορεινό περιβάλλοντα χώρο και τις τοπικές κοινωνίες.

Ενθαρρυμένο μάλιστα από αυτή την απόφαση του ΣτΕ, το Υπ.Υπο. κατέθεσε τον Ιούνιο και νέα αίτηση, ζητώντας αυτή τη φορά την αποπεράτωση του φράγματος της Συκιάς για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος(!) διότι «τόσο το κατασκευασθέν έργο όσο και οι κατάντη του έργου περιοχές απειλούνται λόγω υπερχείλισης, εσωτερικής διάβρωσης και διαρροής των έργων»!.

Απέναντι σε αυτές τις μεθοδεύσεις και τους καταστροφικούς σχεδιασμούς για τον Αχελώο, θα πραγματοποιηθεί και φέτος από αρκετές συλλογικότητες η Αυτόνομη Συνάντηση Αγώνα στις όχθες του ποταμού (10 - 15 Αυγούστου) στη Μεσοχώρα Τρικάλων.

Λύκοι του Αχελώου

*