MAΥΡΗ ΣΗΜΑΙΑ, Αναρχικό Δελτίο Αντιπληροφόρησης και Δράσης νο 59, Μάης 2011

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΜΕ ΑΦΑΝΙΣΜΟ ΤΗ ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ Β.Α. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

«Η ανάπτυξη ήταν, είναι και θα είναι καταρχάς ένας ξεριζωμός. (…) Ανάπτυξη είναι ο οικονομικός πόλεμος (με τους νικητές του, αλλά ακόμα περισσότερο με τους ηττημένους του), η ασυγκράτητη λεηλασία της φύσης, η καταστροφή των διαφορετικών πολιτισμών».
Serge Latouche

Σε μια εποχή που με όχημα την κρίση, κράτος και αφεντικά προωθούν με ταχύτητα τη ριζική αναδιάρθρωση των κοινωνικών και οικονομικών δομών της χώρας, επιβάλλουν δυσβάστακτους όρους επιβίωσης και καταδικάζουν στην ανέχεια και την εξαθλίωση χιλιάδες άνεργους, εργαζόμενους, νεολαίους, το ιδεολόγημα της «ανάπτυξης» προβάλλεται περισσότερο από ποτέ ως η «εθνοσωτήριος λύση» προκειμένου να εκβιαστεί η απόσπαση συναίνεσης στην υλοποίηση πλήθους «μεγάλων έργων» και επενδυτικών σχεδίων με ολέθριες συνέπειες για τη φύση και τον άνθρωπο.

Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και ο νέος νόμος για την επιτάχυνση των μεγάλων έργων (fast track), ο οποίος παρακάμπτει τις μέχρι χθες διαδικασίες έγκρισης περιβαλλοντικών μελετών, αποδυναμώνει τα υπάρχοντα καθεστώτα προστασίας της φύσης και κατοχυρώνει την επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών, αποτελώντας ένα ακόμα εργαλείο στα χέρια κράτους και αφεντικών για την απρόσκοπτη λεηλασία της φύσης και την εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας.

Ένα από τα καταστροφικότερα έργα για το φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον είναι αυτό που προωθεί η εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός» (σημερινή ιδιοκτήτρια των Μεταλλείων Κασσάνδρας) στη Β.Α. Χαλκιδική, μια περιοχή ήδη επιβαρυμένη από την επί δεκαετίες υπόγεια εξόρυξη μεικτών θειούχων μεταλλευμάτων στα εργοτάξια του Μαντέμ Λάκκο, των Μαύρων Πετρών και της Ολυμπιάδας. Μια περιοχή όπου οι απόπειρες της προηγούμενης εταιρείας TVX Gold να εγκαταστήσει μεταλλουργία χρυσού έπεσαν στο κενό, αφού προσέκρουσαν στη σφοδρή κι ανυποχώρητη αντίσταση των κατοίκων της Βαρβάρας και της Ολυμπιάδας, καθώς και των υπόλοιπων χωριών του Στρυμονικού κόλπου στη δεκαετία του ’90.

Η ίδια ακριβώς περιοχή απειλείται σήμερα εκ νέου με μια ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην «Ελληνικός Χρυσός» (που είναι θυγατρική της εταιρείας European Goldfields, μιας πολυεθνικής εταιρείας με κυριότερο μέτοχο τον όμιλο Ελλάκτωρ του Λ. Μπόμπολα) μαζί με την πώληση των μεταλλείων το 2004 παραχωρήθηκαν από το κράτος και 264 χιλιάδες στρέμματα – στην πλειοψηφία τους δασικές εκτάσεις, μεταξύ των οποίων και 100.000 στρέμματα που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα προστασίας Natura 2000 – αφού σύμφωνα με τον μεταλλευτικό κώδικα ο οποίος ισχύει από την εποχή της στρατιωτικής δικτατορίας (1973), η μεταλλευτική δραστηριότητα αποτελεί υπόθεση «εθνικής ωφέλειας» και ως τέτοια υπερισχύει κάθε άλλης δραστηριότητας, συμπεριλαμβανόμενης της προστασίας των δασών.

Τα σχέδια της «Ελληνικός Χρυσός» προβλέπουν την εγκατάσταση μεταλλουργίας χρυσού (και χαλκού) στην περιοχή του Στρατωνίου (και όχι στην Ολυμπιάδα, όπως προέβλεπαν τα σχέδια της TVX Gold). Σε αυτή την περιοχή, και πιο συγκεκριμένα στην τοποθεσία Μαντέμ Λάκκο, σε απόσταση 4 χλμ. από το Στρατώνι, εκεί όπου βρίσκονται τα ανενεργά πλέον ομώνυμα μεταλλεία καθώς και εκείνα των Μαύρων Πετρών, η εταιρεία σχεδιάζει να δημιουργήσει, εκτός από το εργοστάσιο που ήδη υπάρχει στο Στρατώνι και του οποίου προτείνει τη μελλοντική μετατροπή σε μεταλλευτικό πάρκο, νέο εργοστάσιο διαχωρισμού των μεταλλευμάτων που θα εξορύσσονται από τις στοές των Μαύρων Πετρών κι εκείνων που θα εξορύσσονται από το μεταλλείο της Ολυμπιάδας, με στόχο την εκμετάλλευση 800 χιλ. τόνων μεταλλεύματος το χρόνο, καθώς και εργοστάσιο παραγωγής θειικού οξέος, και να μετατρέψει το λιμάνι του Στρατωνίου σε λιμάνι βαριάς βιομηχανίας. Επίσης, σκοπεύει να κατασκευάσει υπόγεια σήραγγα που θα διατρυπά το Στρυμονικό όρος και θα συνδέει τα μεταλλεία της Ολυμπιάδας με εκείνα του Μαντέμ Λάκκο. Ενώ στην ίδια τοποθεσία, σε ρέμα της περιοχής, σχεδιάζει να κατασκευάσει τεράστια εγκατάσταση απόθεσης αποβλήτων!

Πρόκειται για εφιαλτικά σχέδια που θα μετατρέψουν οριστικά πλέον σε μια απέραντη χαβούζα τοξικών αποβλήτων όλη την περιοχή γύρω από το Στρατώνι – αυτό το παραθαλάσσιο χωριό στον κόλπο της Ιερισσού, που οι περισσότεροι κάτοικοί του, μη διαθέτοντας κανένα άλλο πόρο επιβίωσης εκτός από την εργασία στα μεταλλεία, είναι άμεσα εκτεθειμένοι στους εκβιασμούς της εταιρείας.

Για να καταλάβουμε τις τραγικές συνέπειες που θα έχει η εκμετάλλευση τεράστιων ποσοτήτων μεταλλεύματος για τους ανθρώπους και το φυσικό περιβάλλον σε αυτήν την περιοχή, αρκεί μόνο να αναφέρουμε ότι από τα πρώτα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, εκείνα του διαχωρισμού των μεικτών θειούχων μεταλλευμάτων για την παραγωγή συμπυκνωμάτων που αποτελούν την πρώτη ύλη της μεταλλουργίας χρυσού και χαλκού, γίνεται χρήση δηλητηριωδών κυανιούχων διαλυμάτων που έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση αρσενικού. Άλλωστε, μόνο από τη μέχρι τώρα υπάρχουσα μεταλλευτική δραστηριότητα – η οποία χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αι. για να αναπτυχθεί σε συστηματική βάση από το 1947 κι έπειτα, όταν τα μεταλλεία Κασσάνδρας περνούν στα χέρια του Μποδοσάκη, μια δραστηριότητα που ωχριά σε μεγέθη και καταστροφικότητα μπροστά στα σχέδια της «Ελληνικός Χρυσός» – το έδαφος της περιοχής παρουσιάζει υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων (καδμίου, χρωμίου, νικελίου, ψευδαργύρου) και αρσενικούχων ενώσεων.

Όμως, τα καταστροφικά σχέδια της «Ελληνικός Χρυσός» δεν περιορίζονται σε περιοχές όπου υπάρχει ήδη μεταλλευτική δραστηριότητα, όπως το Στρατώνι και η Ολυμπιάδα. Επεκτείνονται και σε παρθένα μέρη που δεν έχουν ακόμα γεμίσει πληγές από τη δημιουργία μεταλλείων. Συγκεκριμένα, στην τοποθεσία Σκουριές στο βουνό Κάκκαβος, τοποθεσία που απέχει λίγα μόλις χλμ. από τα χωριά Μ. Παναγία, Παλαιοχώρι και Νεοχώρι, η εταιρεία σχεδιάζει να προχωρήσει σε έργα επιφανειακής εξόρυξης χαλκοφόρων και χρυσοφόρων κοιτασμάτων, καθώς και στη δημιουργία εγκαταστάσεων διαχωρισμού των εξορυσσόμενων μεταλλευμάτων και παραγωγής κράματος χρυσού. Πρόκειται για ένα έργο που η υλοποίησή του θα σημάνει την πλήρη καταστροφή του δάσους των Σκουριών, ενός πυκνού πανέμορφου δάσους από φυλλοβόλα δέντρα, και την εξαφάνιση των άγριων πουλιών και ζώων που βρίσκουν καταφύγιο σε αυτό. Γι’ αυτό άλλωστε ακόμα και η εταιρεία στην περιβαλλοντική της μελέτη κάνει λόγο για «σημαντικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον», οι οποίες φυσικά θεωρούνται ασήμαντες μπροστά στα προσδοκώμενα οικονομικά οφέλη. (Μάλιστα οι προσδοκίες κέρδους από τη λεηλασία του εδάφους και του υπεδάφους της περιοχής είναι τόσο πυρετώδεις που, εν αναμονή και μόνο της υλοποίησης των αναπτυξιακών σχεδίων της «Ελληνικός Χρυσός», έχουν εκτοξευθεί στα ύψη οι μετοχές της μητρικής εταιρείας European Goldfields στα χρηματιστήρια του Καναδά και της Αγγλίας.)

Για να προχωρήσει στην επιφανειακή εξόρυξη στις Σκουριές, η εταιρεία σχεδιάζει να ανοίξει στην καρδιά του βουνού έναν κρατήρα που θα έχει 700 μ. διάμετρο και 220 μ. βάθος, ενώ παράλληλα σκοπεύει να προχωρήσει και σε υπόγεια εξόρυξη προκαλώντας καθιζήσεις στην επιφάνεια του εδάφους. Μόνο από το δάσος των Σκουριών προβλέπεται η εξόρυξη 146 εκ. τόνων μεταλλεύματος. Τα απόβλητα της εξόρυξης, που περιέχουν ποσότητες θείου και βαρέων μετάλλων, υπολογίζεται ότι θα είναι 36 εκ. τόνοι, ενώ τα τοξικά απόβλητα της διαδικασίας διαχωρισμού των μεταλλευμάτων σχεδιάζεται να εναποτεθούν σε ρέματα και στο δάσος, δηλητηριάζοντας τον υδροφόρο ορίζοντα. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε τα αποστραγγιστικά έργα που συνεπάγεται η διάνοιξη υπόγειων στοών, αλλά και το επικίνδυνο νέφος μεταλλευτικής σκόνης που θα δημιουργήσει η επιφανειακή εξόρυξη, μπορούμε να σχηματίσουμε μια εικόνα της τρομακτικής καταστροφής που θα επιφέρει η υλοποίηση αυτού του έργου τόσο στο δάσος των Σκουριών όσο και στα γειτονικά χωριά.

Επιπλέον, η εταιρεία έχει προχωρήσει στην πραγματοποίηση ερευνών για την περιχαράκωση κοιτασμάτων που ήδη έχουν εντοπιστεί στις δασικές περιοχές Τσικάρα, Πιαβίτσα, Φισώκα και Βαρβάρα, με στόχο να επεκτείνει και εκεί τα καταστροφικά της σχέδια.

Ενάντια στα σχέδια της Ελληνικός Χρυσός που απειλούν με αφανισμό την περιοχή τους έχουν ξεσηκωθεί οι κάτοικοι της Μ. Παναγίας και της Ιερισσού, αλλά και κάτοικοι άλλων χωριών της Β.Α. Χαλκιδικής. Ήδη, από το 2007, έχουν πραγματοποιηθεί εκδηλώσεις αντιπληροφόρησης (όπως, για παράδειγμα, το διήμερο συζητήσεων που οργανώθηκε στο δάσος των Σκουριών το καλοκαίρι του 2007 από την Πρωτοβουλία Ενάντια στις Βλαπτικότητες), αλλά και άμεσης δράσης ενάντια στα σχέδια της εταιρείας (όπως η παρεμπόδιση ερευνητικών γεωτρήσεων στο δάσος από κατοίκους της Μ. Παναγίας το 2009).

Ενώ από τον περασμένο Σεπτέμβρη, εν όψει της τελικής έγκρισης των σχεδίων της εταιρείας από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και απέναντι στις διαδικασίες για την έγκριση της περιβαλλοντικής μελέτης από το νομαρχιακό συμβούλιο Χαλκιδικής, οι οποίες ολοκληρώθηκαν τον περασμένο Δεκέμβρη λίγο πριν την κατάργησή του από τον Καλλικράτη (διαδικασίες που μαρτυρούν την ταχύτητα με την οποία κράτος και εταιρεία επιθυμούν να προωθήσουν την υλοποίηση του έργου), οι κάτοικοι της Μ. Παναγίας και της Ιερισσού καθώς και κάτοικοι άλλων χωριών της περιοχής κινητοποιούνται και διαδηλώνουν με πορείες και συμβολική κατάληψη της νομαρχίας Πολυγύρου την αντίθεσή τους στα καταστροφικά σχέδια της «Ελληνικός Χρυσός». Παράλληλα, οι κάτοικοι της Μ. Παναγίας έχουν στήσει φυλάκιο για να εμποδίσουν τις εργασίες της εταιρείας για εξόρυξη μεταλλευμάτων στις Σκουριές.

Το κράτος γνωρίζει από την προηγούμενη εμπειρία του αγώνα των χωριών του Στρυμονικού ότι στην πραγματικότητα είναι αδύνατον να εγγυηθεί την απρόσκοπτη υλοποίηση του έργου χωρίς τη συναίνεση -ή τουλάχιστον την ανοχή- των τοπικών κοινωνιών. Γι αυτό και αρχικά ανακοίνωσε την πραγματοποίηση «τοπικών διαβουλεύσεων» με ημερίδες συζητήσεων στα χωριά της περιοχής πασχίζοντας να επιδείξει μέσω του Υπουργείου Περιβάλλοντος την «οικολογική ευαισθησία» του με δήθεν ερωτήματα που θα υπέβαλλαν εκπρόσωποί του στην εταιρεία σε σχέση με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου. Εκείνο που ήθελε ήταν να βρει κάποιους πρόθυμους και «γόνιμους» συνομιλητές και να απομονώσει όσους αγωνίζονται ενάντια στα σχέδια της εταιρείας. Επειδή όμως, απ’ ό,τι φαίνεται, αυτό δεν στάθηκε δυνατόν, μετά από συνεχόμενες αναβολές της «τοπικής διαβούλευσης» που επρόκειτο να γίνει στην Ιερισσό – ένα χωριό που σύσσωμοι οι κάτοικοί του αντιστέκονται στα καταστροφικά σχέδια της «Ελληνικός Χρυσός» και οι οποίοι κατέβηκαν σε διαδήλωση τις ημέρες που είχε προγραμματιστεί η «διαβούλευση» – ακύρωσε τη διαδικασία «διαβουλεύσεων» για να την αντικαταστήσει με την υποβολή γραπτών προτάσεων από μέρους των «τοπικών φορέων» της περιοχής.

Όσο για την εταιρεία, αυτή επιδίδεται σε μια τακτική απόσπασης συναίνεσης, είτε μέσω εκβιασμών (με κυριότερο τον εκβιασμό της επιβίωσης, αλλά και εκείνον της μη αποκατάστασης των προβλημάτων που ήδη έχουν δημιουργηθεί στην περιοχή από τη μεταλλευτική δραστηριότητα σε περίπτωση μη υλοποίησης του έργου), είτε μέσω των διαχωρισμών ανάμεσα σε χωριά που θα υποστούν άμεσα το κύριο βάρος των συνεπειών του έργου και εκείνα που θα υποστούν δευτερευόντως τις συνέπειές του, και μάλιστα στο απώτερο μέλλον. Δεν είναι τυχαίο, για παράδειγμα, ότι στην Ολυμπιάδα, όπου αυτή τη στιγμή τα μεταλλεία είναι κλειστά, οι μεταλλευτικές δραστηριότητες σχεδιάζεται να ξεκινήσουν στη β΄ φάση ανάπτυξης του έργου, μετά από 4 χρόνια, για να φθάσουν στο απόγειό τους μετά από 8 χρόνια, ενώ, σύμφωνα με τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της εταιρείας, τα απόβλητα όλης της μέχρι σήμερα μεταλλευτικής δραστηριότητας που έχουν εναποτεθεί στην περιοχή της Ολυμπιάδας σχεδιάζεται να μεταφερθούν στην περιοχή του Στρατωνίου.

Όμως, η καταστροφή των δασών και των βουνών, η εξάντληση των υδάτινων πόρων από τη μεταλλευτική δραστηριότητα, η μόλυνση του νερού και του αέρα δεν έχουν σύνορα. Είναι φανερό ότι οι συνέπειές τους θα αγγίξουν όχι μόνο ολόκληρη τη Β.Α. Χαλκιδική, αλλά ακόμα και τη νότια, αφού οι πηγές του όρους Κάκκαβος – όπου σχεδιάζεται να γίνουν τα μεταλλεία των Σκουριών – είναι ο βασικός υδάτινος τροφοδότης του μεγαλύτερου ποταμού ολόκληρης της Χαλκιδικής, του Χαβρία. Κι αυτή η εξάπλωση της καταστροφής είναι κάτι που αργά ή γρήγορα θα γίνει συνείδηση όλων των κατοίκων της περιοχής.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι πρόκειται για μια περιοχή με πλούσια παράδοση σκληρών ταξικών και κοινωνικών αγώνων συνδεδεμένων με την ύπαρξη των μεταλλείων: μια παράδοση που ξεκινά τη μετεμφυλιακή περίοδο με την απεργία του 1957, την οποία η εταιρεία δε μπορεί να αντιμετωπίσει παρά απολύοντας έναν μεγάλο αριθμό ντόπιων εργατών από το Στρατώνι και αντικαθιστώντας τους με εργάτες από άλλες περιοχές της χώρας, συνεχίζεται στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης όταν τα μεταλλεία Κασσάνδρας μετατρέπονται σε μια από τις μεγαλύτερες εστίες εργατικών εξεγέρσεων ενάντια στην εξουσία κράτους και Μποδοσάκη, για να φθάσει μέχρι τη δεκαετία του 1990 που σημαδεύεται από τον αγώνα των χωριών Ολυμπιάδα και Βαρβάρα ενάντια στην εγκατάσταση μεταλλουργίας χρυσού στην περιοχή τους, έναν σφοδρό, μακρόχρονο κι ανυποχώρητο αγώνα, στον οποίο αναρχικοί κοινωνικοί αγωνιστές, με την παρουσία τους στα χωριά και τη δραστηριοποίησή τους στην Αθήνα και άλλες πόλεις, εκδηλώνουν την αλληλεγγύη τους από την πρώτη κιόλας στιγμή, έναν αγώνα που θα οδηγήσει τελικά σε ναυάγιο τα σχέδια της τότε ιδιοκτήτριας των μεταλλείων TVX Gold.

Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί από τους ανθρώπους που βρίσκονται σήμερα αντιμέτωποι με την επαπειλούμενη καταστροφή ανήκουν σε μια γενιά που μεγάλωσε με τις μνήμες της εξέγερσης των μεταλλωρύχων το 1977 και εμπνέεται από τον αγώνα των κατοίκων του Στρυμονικού στη δεκαετία του 1990, μια γενιά που, παρά τις μεταγενέστερες ιστορικές αποσιωπήσεις, ήρθε σε επαφή με τον αντιεξουσιαστικό λόγο και τα προτάγματα που έθεσαν οι αναρχικοί αλληλέγγυοι σε εκείνον τον αγώνα: τα προτάγματα της αυτοοργάνωσης και της αντίστασης πέρα από τα πλαίσια της θεσμικής διαμαρτυρίας.

Σε μια εποχή που η αναπτυξιακή επίθεση κράτους και αφεντικών εντείνεται ολοένα και περισσότερο, πληθαίνουν και οι αντιστάσεις που αναπτύσσονται στα σημεία όπου εκδηλώνεται αυτή η επίθεση: από τον αγώνα ενάντια στα φράγματα και την εκτροπή του ποταμού Αχελώου, την αντίσταση στη βιομηχανία του τζόγου στον πυρήνα του Δρυμού της Πάρνηθας, τον αγώνα ενάντια στην καταστροφή της Γκιώνας από τα ορυχεία και την επέκτασή τους στην Οίτη, μέχρι τους αγώνες ενάντια στις αιολικές βιομηχανικές ζώνες, όπως στο Αποπηγάδι Χανίων, την αντίσταση των κατοίκων της Κερατέας στη μετατροπή του χωριού τους σε σκουπιδότοπο της Αθήνας και τις κινητοποιήσεις των κατοίκων της Β.Α. Χαλκιδικής καθώς κι εκείνων της Θράκης ενάντια στην εξόρυξη χρυσού.

Τέτοιου είδους αγώνες μπορούν να αποτελέσουν ανάχωμα στα καταστροφικά σχέδια κράτους και αφεντικών και να αναδείξουν τα αδιέξοδα και τον βαθιά αντικοινωνικό χαρακτήρα ενός συστήματος που βασίζεται στη λεηλασία της φύσης και στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, προσφέροντας τη δυνατότητα για την ανάπτυξη μιας συνολικής ριζοσπαστικής κριτικής με στόχο την ανατροπή του.

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΔΕΝ ΕΞΩΡΑΪΖΕΤΑΙ, ΑΝΑΤΡΕΠΕΤΑΙ!

 ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ Β.Α. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ.

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΤΗ ΛΕΗΛΑΣΙΑ, ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!

Πρωτοβουλία Αγώνα από το λόφο του Στρέφη για τη Γη και την Ελευθερία,
 3 Φλεβάρη 2011
http://squathost.com/strefis

*