Είναι εξεγερμένοι ιθαγενείς. Έτσι, διαρρηγνύουν την παραδοσιακή προκατάληψη που επιβλήθηκε πάνω τους ως τρόπος να βλέπουν οι ίδιοι και να τους βλέπουν οι άλλοι, πρώτα από την Ευρώπη και στη συνέχεια από όλους εκείνους που είναι ενδεδυμένοι το χρώμα του χρήματος.

Και έτσι δεν ταιριάζουν με τη "διαβολική" εικόνα που τους θέλει να θυσιάζουν ανθρώπους για να εξευμενίσουν τους θεούς, ούτε με εκείνη του άπορου ιθαγενή που με το χέρι απλωμένο περιμένει ψήγματα φιλανθρωπίας από κάποιον που έχει τα πάντα. Ούτε με εκείνη του αγαθού άγριου που εκμαυλίζεται από το μοντερνισμό, ούτε με του ανήλικου που διασκεδάζει τους μεγάλους με τις ασυναρτησίες του. Δεν ταιριάζουν με την εικόνα του υπάκουου πεόν από τις χασιέντες που πληγώνουν την ιστορία του Μεξικό. Ούτε με του επιδέξιου χειροτέχνη που τα έργα του θα γίνουν στολίδια στα σπίτια αυτών που τον περιφρονούν. Ούτε με του αδαή που δεν θα έπρεπε να έχει άποψη για οτιδήποτε βρίσκεται πέρα από τον περιορισμένο γεωγραφικό του ορίζοντα. Ούτε με την εικόνα κάποιου που φοβάται ουράνιους ή επίγειους θεούς.

Γιατί πρέπει να ξέρεις (...) πως αυτοί οι ιθαγενείς θυμώνουν ακόμα και με εκείνους που συμπονούν την υπόθεσή τους. Και είναι γεγονός πως δεν υπακούν. Όταν είναι να μιλήσουν, σιωπούν. Όταν είναι να σωπάσουν, μιλούν. Όταν το αναμενόμενο είναι να κάνουν μπροστά, πηγαίνουν πίσω. Και όταν όλοι περιμένουν να τους δουν να συνεχίσουν να κάνουν πίσω, εκείνοι έχουν κινηθεί προς μια άλλη πλευρά. Όταν τους περιμένουν απλά να πουν κάτι, εκείνοι αρχίζουν να μιλούν για άλλα πράγματα. Όταν θα έπρεπε να είναι ικανοποιημένοι με τη γεωγραφία τους, αυτοί βαδίζουν τον κόσμο και τους αγώνες του.

Ή πάλι, είναι που δεν ικανοποιούνται με τίποτα. Και δεν φαίνεται να τους νοιάζει και πολύ. Το μόνο που τους νοιάζει είναι να είναι ικανοποιημένη η καρδιά τους, κι έτσι ακολουθούν τα μονοπάτια που τους δείχνει. Αυτό φαίνεται πως κάνουν και τώρα. Παντού βλέπεις ανθρώπους σε μονοπάτια. Πάνε κι έρχονται, μετά βίας ανταλλάσσουν τους συνήθεις χαιρετισμούς. Περνούν ατελείωτες ώρες σε συναντήσεις και συνελεύσεις. Πηγαίνουν με πρόσωπα συνοφρυωμένα, και φεύγουν με χαμόγελα συνενοχής. (...)

Σας εκμυστηρεύομαι ό,τι θυμάμαι από ένα γράμμα που έγραψα πριν από 9 χρόνια:

Αυτό έγινε τον Απρίλη του 1994. Σκεφτήκαμε πως ήταν απλά ζήτημα χρόνου, πως ο κόσμος θα καταλάβαινε ότι οι ιθαγενείς ζαπατίστας είναι αξιοπρεπείς και δεν ζητούν ελεημοσύνη αλλά για σεβασμό. Η άλλη ροζ γόβα δεν ήρθε ποτέ, και το μισό ταίρι έμεινε στοιβαγμένο κάπου στα "Aguascalientes" μαζί με χαλασμένα κομπιούτερ, ληγμένα φάρμακα, εξεζητημένα (για μας) ρούχα που δεν κάνουν ούτε για θεατρικές παραστάσεις (senas τις λένε εδώ) και, ναι, μαζί με άλλα παπούτσια χωρίς ταίρι. Και τέτοια αντικείμενα συνεχίζουν να έρχονται, σαν να λένε οι άνθρωποι που τα στέλνουν "κακόμοιρα πλασματάκια, είναι τόσο φτωχά. Είμαι βέβαιος πως οτιδήποτε θα τους έκανε (...)".

Και δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχει και η πιο εκλεπτυσμένη ελεημοσύνη. Αυτή που εφαρμόζουν κάποιες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και διεθνείς φορείς. Συνίσταται, σε γενικές γραμμές, στο να αποφασίζουν εκείνοι τι χρειάζονται οι κοινότητες και, χωρίς καν να τις συμβουλευτούν, όχι μόνο να επιβάλουν συγκεκριμένα προγράμματα, αλλά να καθορίζουν και τους χρόνους και τα μέσα υλοποίησής τους. Φανταστείτε την απόγνωση μιας κοινότητας που χρειάζεται πόσιμο νερό και της φορτώνουν μια βιβλιοθήκη και μιας άλλης που χρειάζεται σχολείο για τα παιδιά, και της παραδίδουν διαλέξεις για τα βότανα.

Πριν λίγους μήνες, ένας διανοούμενος της αριστεράς έγραψε πως η κοινωνία των πολιτών θα έπρεπε να κινητοποιηθεί για να επιτευχθεί η εκπλήρωση των Συμφωνιών του Σαν Αντρές, γιατί οι ιθαγενείς ζαπατιστικές κοινότητες υποφέρουν πολύ. (Όχι επειδή αυτό θα ήταν δίκαιο για τους Ινδιάνικους λαούς του Μεξικό, αλλά για να μην υποφέρουν άλλες στερήσεις οι ζαπατίστας).

Όχι. Έγιναν στους ζαπατίστας πολλές προσφορές για να εξαγοράσουν τη συνείδησή τους, αλλά εκείνοι συνέχισαν να αντιστέκονται, κάνοντας τη φτώχεια τους (για όσους μαθαίνουν να βλέπουν) μάθημα αξιοπρέπειας και γενναιοδωρίας. (...)

Σε πολλούς έχουμε επισημάνει πως η αντίσταση των ζαπατιστικών κοινοτήτων δεν στοχεύει να εκθρέψει τον οίκτο, αλλά το σεβασμό. Εδώ, τώρα, η φτώχεια γίνεται όπλο που διάλεξαν οι λαοί μας για δύο λόγους: για να δείξουμε πως αυτό που ζητάμε δεν είναι "πρόνοια" και για να καταδείξουμε, με το παράδειγμά μας, πως είναι δυνατόν να κυβερνήσουμε και να αυτο-κυβερνηθούμε χωρίς τα παράσιτα που αποκαλούνται κυβέρνηση. (...)

Η υποστήριξη που ζητάμε είναι για να φτιάξουμε ένα μικρό κομμάτι αυτού του κόσμου που θα χωρά όλους τους κόσμους. Είναι λοιπόν πολιτική υποστήριξη, όχι φιλανθρωπία.

Κομμάτι της ιθαγενικής αυτονομίας (για την οποία μιλά ξεκάθαρα ο "Νόμος της Cocopa") είναι η ικανότητα αυτοκυβέρνησης, που σημαίνει την αρμονική ανάπτυξη μιας κοινωνικής ομάδας. Οι ζαπατίστικες κοινότητες είναι αφοσιωμένες σε αυτή την προσπάθεια και έχουν αποδείξει, όχι λίγες φορές, πως τα καταφέρνουν καλύτερα από εκείνους που αυτοαποκαλούνται κυβέρνηση. Η υποστήριξη προς τις ιθαγενικές κοινότητες δεν πρέπει να εννοείται ως βοήθεια προς διανοητικά καθυστερημένους που δεν ξέρουν καλά-καλά τι χρειάζονται, ή προς παιδιά που κάποιος πρέπει να τους λέει τι να φάνε, τι ώρα και πώς, τι πρέπει να μάθουν, τι πρέπει να πουν και τι πρέπει να σκέφτονται (αν και πολύ αμφιβάλω για τον αν υπάρχουν ακόμα και παιδιά που θα δέχονταν κάτι τέτοιο). Και αυτή είναι η συλλογιστική κάποιων ΜΚΟ και ενός μεγάλου μέρους των φορέων που χρηματοδοτούν προγράμματα των κοινοτήτων. (...)

Με το θάνατο των "Aguascalientes", θα πεθάνει και το "σύνδρομο της Σταχτοπούτας" ορισμένων από την "κοινωνία των πολιτών", όπως και ο πατερναλισμός κάποιων εθνικών και διεθνών ΜΚΟ. Τουλάχιστον θα πεθάνουν για τις ζαπατιστικές κοινότητες που από εδώ και μπρος δεν θα παραλαμβάνουν αποφάγια και δεν θα επιτρέπουν την επιβολή προγραμμάτων. (...)

*